Beyaz zambak (Lilium candidum)

                                             Zambak yetiştiriçiliği 

                        

                                                      

Toprak Hazırlığı ve Yapısı:

Zambak soğanlarının bahçeye dikiminden önce toprak derince işlenmelidir. Mis zambak yetiştiriciliğinde toprak yapısı ve özelliği çok önemlidir. Köklerin derinlere doğru gelişmesi ve bol saçak yapması toprak tipi ve toprağın havalanma durumuna göre değişiklik gösterebilmektedir. Ayrıca zambaklarda soğanın sökülüp dikilme işleminin kök sisteminin gelişmesi üzerinde olumlu etkisi olduğu izlenmektedir. Bu gelişmenin topraktaki nem miktarının uygun düzeyde bulunduğu geç sonbahar erken kış devrelerinde hızlı olduğu saplanmıştır.

- Dikim:

Dikimler Ağustos sonu ya da Eylül başında yapılırsa soğanın kök ve yaprak gelişmesi iyi olacağından, ilk bahar sonunda erken çiçeklenme sağlanmış olur.

Soğanlar hazırlanan dikim yastıkları 4 - 6 sıra halinde dikilirler. Her yastık arası 40- 50 Cm genişliğinde yol bırakılmalıdır. Bu yollar vasıtası ile çiçek kesimi ve ot kontrol işleri rahatça yapılabilmektedir. Soğanlar sıra üzeri 10- 15 Cm aralıklarla dikilmelidir. Genel olarak dikim aralık, mesafe ve derinlikleri soğan büyüklüğüne göre ayarlanmaktadır. Yapılan üretimde sık dikim gerekirse, sıra üzeri ve arası ölçüleri ortalama soğan iriliğinin 1.5 katı olarak hesaplanabilir. Dikim derinliği ise soğan büyüklüğünün 1- 1.5 katı olarak hesaplanarak üzeri toprakla kapatılmalıdır.

Soğanların hazırlanan dikim yastıklarına 4 sıra halinde dikilmesinde fayda vardır. Dikim esnasında alabilecek darbelere karşı dikkatli olunmalı, Mis zambak dikimi düzgün açılmış çizgilere, soğan tam dik duracak şekilde ve düzgün olarak el ile yapılmalı. Dikim esnasında soğanları yaralamaktan, zedelemekten kaçınmalıdır. Pullar için hazırlanan yastıklara, fazla derin olmamak kaydı ile serpme usulü veya 5 er cm.lik aralıklar ile seneye sökülmek üzere dikilir. Üzerleri mümkün olduğunca hafif toprak ile örtülür.

-Sulama
Kış ve erken ilkbahar aylarının yeterli ölçüde yağışlı olduğu bölgelerde sulamaya gerek duyulmaz. Buna karşı hızlı gelişme dönemlerinde ve fazla terlemenin olduğu aylarda su kaybının karşılanabilmesi için sulama gerekmektedir. Özellikle ilkbahar, gelişme döneminden veya gelişme dönemine geçiş de kurak geçen dönemlerde yaprakların kısa süre içinde sararmaması ve buna bağlı olarak soğanların iyi gelişmesini sağlamak için çiçeklenme sonunda sulama yapılmalıdır. Aşırı sulamalar ve kötü drenaj kök bölgesi oksijenini azaltacağı için kök ve soğanları gelişmeden alı koymakta, hatta çürütmektedir. Sulamanın genellikle yağmurlama veya damlama sureti ile yapılmalıdır. Salma sulama toprağı aşındırdığından dolayı kökler ve soğan dışarıda kalmaktadır. Buda soğanın yanmasına sebep verir.

-Ot Kontrolü
Zambak yetiştiriciliğinde, üretim sıraları üzerinde mevsimlik otlar ile çok yıllık ayrık otu sık görülmektedir. Yapancı otlar toprakta su ve besin maddelerini tüketmekte, yaprak ve sapların gelişmelerine engel olmaktadır. Bu nedenle fazla derin olmamak koşulu ile otların temizlenmesi ve toprağın havalandırılması amacıyla çapalama yapılmalıdır.

-Gübreleme

Yeterli ölçüde iyi gübrelenmiş bahçelerde çiçek kalitesi yüksek ve soğan iriliği fazla olmaktadır. Temel gübrelemede yanmış çiftlik gübresinin tarlaya dikimden önce verilmesi daha iyi sonuç alınmasını sağlamaktadır. Taze çiftlik gübresi kesinlikle verilmemelidir. İyi yanmış gübre soğan dikiminden en geç 2- 3 hafta önce toprağa 25- 30 Cm derinlikte karıştırılmalıdır.
Temel gübreleme dışında şerbet, soğanlar sap çıkarmaya başladıktan sonra verilmeye başlanır. Genel olarak sıvı halde (Şerbet) gübreleme bitkinin aktif gelişme ve çiçeklenme devresinde çok yararlı olmaktadır. Bu amaçla Ayda bir kez sıvı gübreleme yapmak çok yararlıdır. Öte yandan zambağın çiçeklenme dönemi tamamlandıktan sonra gübre uygulaması yapılmamalıdır.

-Çiçek Kesimi:

Zambak yetiştiriciliğinde amaç, zambağın çiçek ve soğanından yararlanmaktır. İyi bakım koşullarında ilkbahar sonunda çiçek açar. Sap ucundaki zambak çiçeklerinin alttan itibaren 1- 2 tanesi açtığı zaman sap yerden 10-15 Cm yukarıdan, makas veya keskin bıçak ile kesilir. İyi bakım koşullarında 150 Cm olabilen zambak sapı, topraktan 30 Cm yukarıdan kesilince 120 Cm lik çiçekli sap yapmış olur.

-Zambak Soğanı Sökümü:

Zambakların çiçekleri bittikten sonra saplar hafifçe bükülerek çekilir. Ve sap soğandan kolayca ayrılır. Sap çekiminden sonra bahçe sulandıktan 15 gün sonra soğanların sökümüne geçilerek toplanır. Toprak yüzüne çıkan soğanlar sap artılarından özenli bir şekilde temizlenir. Soğanlar toplanırken güneşte fazla bekletilmeden serin ve gölgeli yerlerde depolanmalıdır.

-Saksıda zambak yetiştirmesi:

Saksılarda zambak yetiştirmek isteyenler; çapı 20 cm. ve daha büyük olan toprak saksılara. funda toprağı, eski yanmış çiftlik gübresi ile kumlu toprak karışığı doldurulur. Ana soğanlar bu saksılara sonbaharda dikilir. Saksılar kışı seralarda yahut evlerde geçirir. Mayıs ayında çiçek açarlar. Zambak soğanları l-1,5 m, kadar boylandıklarından dolayı saksılar içerisine birer uzun değnek dikmek ve birkaç yerinden çiçeği bağlamak gerekir.

-Üretimi:

Lilium Candidum için kullanılan yaygın bir üretme sistemi ise zambak soğanının pul yapraklarından (scale) yapılan çoğalmadır. Soğanların topraktan sökümünden sonra yapılan toplama, boylama işlemleri sırasında bir çok pul yaprak fiziki darbelerle ana soğandan kopabilir. Soğanlardan ayrılmış bu da pullar üretim amacıyla kullanılabilinirse de çok zaman zedelenmiş olabilirler.

Temelde pul yapraklarından yapılacak çoğalmada, materyal olarak sağlıklı bir soğanın ilk iki sıra pulu alınır. 18 cm ve daha yukarı çevre uzunluğu olan soğanlar bu amaç için seçilmelidir. Seçilen soğanlar düz, yuvarlak, çatalsız sağlıklı olmalıdır.

Soğanlardan ayrılan pul yapraklar 2 saat gölgede hava akımı olan bir yerde bekletildikten sonra % 2 lik Orthoci ile 15 dakika dezenfekte edilmelidir. Ekim yapılacak arazinin her tarafı eşit ve bol sulanması gerekir.

-Toprak:

Köklerin derinlere doğru gelişmesi, bol saçak yapması toprak tavında iken derinlemesine sürülmesi gereklidir. İki kez sürülmesi köklerin derinlere doğru gelişmesi, bol saçak yapması için çok faydalıdır. Birinci sürümde toprak 40–50 cm derinlikte işlenmelidir. Birinci sürümden sonra dekara 4- 5 ton yanmış Hayvan (Ahır) gübresi verilip, ikinci toprak işlemesi yapılır. Hayvan gübreleri bitkilerin gelişimi için gerekli besin maddelerini sağlar. Aynı zamanda toprağın yapısını tarıma uygun hale getirir. Toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini düzenler. İçerisinde birçok besin elementleri bulundurmaktadır.

Hayvan gübresindeki organik madde ve besin maddeleri kaybını önlemek için, gübre tarlaya verilir verilmez pullukla toprak altına gömülmelidir. Hayvan gübresinin kullanılması ile toprakta su tutma kapasitesi artar. Toprağın su geçirgenliği iyileşir. Hayvan gübresi atılan topraklarda suyun toprak yüzeyinden akıp gitmesi ve buharlaşmasına engel olunur. Su toprak yüzeyinden akarken tarıma elverişli Toprakları da götüreceğinden toprağın tarlamızda kalmasını sağlar. Bu durum erozyonun son derece büyük zararlar verdiği ülkemiz toprakları için gerçekten çok önemlidir.- Hayvan gübresi toprağın kolay tava gelmesini sağlar ve işlenmesini kolaylaştırır.

Hayvan gübresi kullanılan ince yapılı ve kumlu topraklarda toprak parçacıklarının birbirine bağlanmasını sağlar. Ağır killi topraklarda ise toprağın gevşemesini ve toprak içeride boşlukları artırır. Her iki durumda da toprağı bitki gelişimi için daha iyi bir yapı kazandırır.- Hayvan gübresinin en önemli özelliklerinden biriside zengin mikro- organizma kaynağı olmasıdır. 1 gram sığır dışkısında 60 ila 137 milyar bakteri bulunmaktadır. Toprağa katılan Hayvan gübresi, topraktaki mikro- organizma sayısını ve etkinliğini artırır. Böylece bitkilerin gelişmesi için çok yararlı olan, topraktaki faaliyetleri artırır.- Hayvan gübresi yapısı nedeniyle toprağın havalanmasını uygun hale getirir. Yine Hayvan gübresi toprakta var olan ve bitkilerin kullanamadığı bazı besin maddelerini bitkiler için faydalı hale getirir.- Hayvan gübresi bitkilerin gelişmesi için lazım olan besin maddelerini, doğrudan toprağa sağlar.

Zambak Yetiştiriciliği yapılacak toprağın özelliğinin tam anlamı ile bilinmesi gerekir. Bu nedenle yetiştiricilik yapılacak arazinin toprak analizi yapılması gereklidir. Zambak Soğanı yetiştirilecek toprağın hafif kumlu olması arzu edilir. Tınlı, kumlu-tınlı karakter de fakat mutlaka su yönünden geçirgen ve havalanması yeterli topraklar Zambak yetiştiriciliği için uygundur. Ağır karakterli killi, tınlı-killi, su geçirgenliği zayıf havalanması zor olan topraklar yetiştiricilik için uygun olmayıp, zarar ve ziyanın fazla olmasına sebebiyet verir.

Toprakta bilinmesi gereken önemli unsurlardan biride toprak ph’sıdır. Toprak ph nın 6-7 arası olması gereklidir.

-Yabancı otla mücadele:

Burada da toprak, kum ve Ahır gübrelerinden yapılma harçlar devreye girer. Zambak yetiştiriciliğinde, üretim sıraları üzerinde mevsimlik otlar ile çok yıllık ayrık otu sık görülmektedir. Yabancı otlar toprakta su ve besin maddelerini tüketerek, yaprak ve sapların gelişmelerine engel olmaktadır. Bu nedenle fazla derin olmamak koşulu ile otların temizlenmesi ve toprağın havalandırılması amacıyla çapalama yapılması gereklidir.

Yabancı otlar yaşamlarını sürdürebilmeleri için ihtiyaçları olan suyu, ışığı ve besin maddelerini; üretimlerini yapmak istediğimiz kültür bitkilerinin zararlarına olacak şekilde kullanırlar. Yabancı otlar bundan dolayı ürün kayıplarına, Kalite düşmesine ve hasat zorluklarına neden olurlar.

Yabancı otlarla mücadelenin birçok değişik yolu olmakla birlikte uygulanan en etkili yöntemlerden birisi de çapa alet ve makineleri ile yapılan mücadele yöntemidir. Yabani otlar sıra bitkilerinin besin ve sularını çalarlar ve çeşitli bitki hastalıklarına sebebiyet veren mikroorganizmalara ve zararlı böceklere yataklık ederler; ayrıca, bazı bitkilerin hasadında rastlandığı gibi, makineler için de çeşitli sorunlar ortaya çıkarırlar.

Makineli bakım ve toprak işleme, yabani ot kontrolünde en önemli ve kullanılabildiği yerlerde en ekonomik yöntemdir. Otların kökleri sökülür, kapatılır veya kesilir. Kış ve erken ilkbahar aylarının yeterli ölçüde yağışlı olduğu bölgelerde sulamaya gerek duyulmaz. Buna karşı fazla terlemenin olduğu aylarda su kaybının karşılanabilmesi için sulama gerekmektedir.

Özellikle ilkbahar, gelişme döneminden ya da gelişme dönemine geçiş de kurak geçen dönemlerde yaprakların kısa süre içinde sararmaması ve buna bağlı olarak soğanların iyi gelişmesini sağlamak için sulama yapılmalıdır. Aşırı sulamalar ve kötü drenaj kök bölgesi oksijenini azaltacağı için kök ve soğanları gelişemez, hatta çürüyüp ölebilir. Sulamanın genellikle yağmurlama veya damlama sureti ile yapılmalıdır. Salma sulamadan kesinlikle kaçınılması gerekmektedir.